“…Evlerinin önü genişçeydi. Çocuklarla burada toplanır ve oynardık. O daima elinde bir kitapla vaktini geçirirdi. Arada sırada çıkan çocuk kavgalarında pencereden hakem vazifesi görür, gürültücüleri yatıştırır, barıştırırdı. Genellikle ağırbaşlıydı. Ancak latifeyi de çok severdi. "Mancık ile Bir Kavas” adlı sırttan atlamaca oyununa girmezdi. O yalnız düşen kalkanlarla eğlenirdi. Nasılsa bizim kafamız kızmış olacak ki, söz birliği ederek, onu karga tulumba etmeye teşebbüs ettik. Nihayet oyuna girmeye razı oldu ve sonuncu olarak sırayla eğilmiş çocukların üzerinden atladı, sona gelince dimdik ayakta durdu. Ne yaptıysak olmadı, eğilmem dedi ve eğilmedi.”

Metinde Mustafa Kemal’in kişilik özelliklerinden hangilerine vurgu yapılmıştır?

Mustafa Kemal’in karakterini şekillendiren öğretmenlerden biri de tarih öğretmeni Mehmet Tevfik Bey’dir. Tevfik Bey derslerinde Türk tarihinin yanında, Fransız İhtilali ve düşünürlerinden de bahseder, öğrencilerinin ufkunu genişletir, coşku ve heyecanlarına ortak olurdu. Mustafa Kemal kendisinde tarihe karşı ilgi ve sevgi oluşturan bu öğretmeni hakkında “Kendisine minnet borcum var. Bana yeni bir ufuk açtı.” diyerek ondan övgüyle bahsetmiştir.

Metne göre tarih öğretmeni Mehmet Tevfik Bey’in, Mustafa Kemal’in fikir dünyasının oluşmasında hangi katkıyı sağladığı söylenemez?

Mustafa Kemal’in fikir dünyasının oluşmasında Türk aydınlardan Namık Kemal, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret, Mehmet Emin Yurdakul; yabancı aydınlardan Voltaire, Montesquieu ve Jean Jacques Rousseaue etkili olmuştur.

Verilen bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

1897 tarihli Türk - Yunan Savaşı çok çetin geçmiştir. Savaş alışılmışın dışında bir ay gibi kısa zamanda Osmanlı Devleti’nin zaferiyle sonuçlanmıştır. Türk kuvvetleri Teselya’yı ele geçirmiştir. Türk ilerleyişi karşısında Avrupalı Devletler harekete geçmiş ve Osmanlı Devleti’ni barış antlaşmasına zorlamıştır. Yapılan antlaşmaya göre Osmanlı Devleti ele geçirdiği Teselya’yı boşaltmıştır. Türkler savaşta uğradıkları zararları da tazmin edememiştir. Bir başka ifadeyle Türkler savaşın galibi fakat barışın mağlubu olmuştur.

Yukarıdaki metne göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Fransız İhtilali’yle yıkılmaz sanılan, hatta egemenlik hakkını tanrıdan aldıklarına inanılan mutlak krallıkların yıkılabileceği görülmüştür. Fransız Devrimi’nin özgürlükçü ve eşitliği savunan düşünce yapısı kıta Avrupasına ve diğer devletlere yayılmaya başlamıştır. Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu kabul edilmiş, eşitlik, özgürlük ve adalet fikirleri benimsenmeye başlanmıştır. Fransız İhtilali’yle başlayan milliyetçilik ilkesi siyasi bir nitelik kazanarak çok uluslu devletlerin sonu olmaya başlamıştır. Fransız İhtilali’nden sonra dağınık halde bulunan milletler birlikler kurmaya çalışmışlar ve ihtilalin getirdiği düşünce yapısı evrensel noktalara ulaşarak Yeni Çağ kapanmış ve Yakın Çağ başlamıştır. Fransızların yayınladığı İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi dünya çapında benimsenmiştir.

Fransız İhtilali’nin sonuçlarından hangisi Mustafa Kemal’i demokratik bir tutum benimsemesi konusunda etkilediği söylenemez?

Millî egemenlik düşüncesi ilk defa 18. yüzyılda Fransız düşünürü Jean Jacques Rousseau tarafından ortaya atıldı. Düşünceleri sayesinde baskıcı hükümdarlara karşı bireylerin hak ve hürriyetlerini teminat altına almak için mücadeleler başlatıldı. Bu amaçla “Toplum Sözleşmesi” adlı eserini yazdı. Rousseau; yurttaşı, ortak benliği, halkı, devleti yaratan bir toplum sözleşmesini ve bu sözleşmeye toplumdaki her bireyin dâhil olması gerektiğini vurgular. Rousseau, halk olmanın temelinde egemenliğin var olması gerektiğini savunur. Yasaların olmadığı bir yerde devletten söz edilemeyeceğini vurgular. Yasaların, halkın tümü için geçerli olması gerektiği inancındadır. Rousseau’ya göre yurttaşlar olmadan erdem, erdem olmadan özgürlük, özgürlük olmadan devlet olamaz. Devletin iktidara değil, halka ait olduğunu ve ulus - devlet anlayışını benimser.

Buna göre Jean Jacques Rousseau’nun,

I. Eşitlik
II. Milli devlet
III. Ulusal hâkimiyet
IV. Hukuk devleti olma

kavramlarından hangileri ile Mustafa Kemal’i etkilediği söylenebilir?

Mustafa Kemal’in etkilendiği yazarlardan biri Mehmet Emin Yurdakul’dur.

CENGE GİDERKEN

Ben bir Türk'üm; dinim, cinsim uludur;
Sinem, özüm ateş ile doludur.
İnsan olan vatanının kuludur.
Türk evladı evde durmaz giderim.
…
Tanrım şahit, duracağım sözümde;
Milletimin sevgileri özümde;
Vatanımdan başka şey yok gözümde.
Yâr yatağın düşman almaz, giderim.
…
Mehmet Emin Yurdakul’un bu şiiri Mustafa Kemal’i hangi yönden etkilediği söylenebilir?

Siyasi çekişmeler orduyu da çeşitli gruplara bölmüştü. Subaylar arasında doğan husumet vatan savunması için omuz omuza çarpışabilmeyi bile engelleyecek durumdaydı. Bunlar yetmiyormuş gibi, Balkanlardaki gerginliğin artması üzerine büyük devletlerin “Balkanlarda bir harp çıksa dahi Balkanlardaki statükonun değiştirilmeyeceği” yolundaki beyanatlarına aldanarak, 70.000 yetişmiş er, harbe girmesi her an muhtemel olan iki ordudan terhis edildi.

Verilen bilgilere göre Balkan Savaşı’nın kaybedilme sebepleri arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

Coğrafi Keşifler ile Dünya ticaret yolları okyanuslara kaymış ve Osmanlı Devleti bu ticaretin gerisinde kalmıştı. Çeşitli kanallarla batıdan gelen bol altın ve gümüş Osmanlı parasının değerini düşürmüş, Türk ham maddeleri Avrupalı alıcılar için çok ucuz hale gelmiş ve yerli sanayi yıkılmaya başlamıştı. Avrupa Endüstri Devrimi’nin baskısı özellikle özellikle 19. yüzyılın başından itibaren Osmanlı ekonomisinde tahrip edici etkisini göstermiştir. Dokuma sanayisinde İşkodra’da 1812 yılında 200, Tırnova’ da 2000 tezgah çalışırken, 1831’de İşkodra’da tezgah adedi 40’a, Tırnovada ise 200’e düşmüştür. Endüstrinin diğer kolları da aynı şekilde çöküş içerisindeydi.

Yukarıda verilenlere göre,

I. Osmanlı parası değer kaybetmiştir.
II. Üretim yapan el tezgâhlarının sayısı azalmıştır.
III. Osmanlı tüccarlarının Avrupa ile ekonomik rekabet gücü artmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Osmanlı Devleti 1838 yılında İngiltere ile imzaladığı Balta Limanı Antlaşması ile Avrupa malları Osmanlı pazarlarına gümrüksüz girebilecekti. Zaten zayıf olan Osmanlı sanayisi Avrupa malları karşısında savunmasız hale gelmişti. Yerli esnafın ürettiği mallar satılamaz olmuş, üretim durmuş ve ödemeler yapılamaz hale gelmişti. Dış borçlar ile ayakta durmaya çalışan ekonomi sonunda iflas etmiş ve 1881 yılında Düyun-u Umumiye kurulmuştur.

Buna göre Osmanlı Devleti’nin durumu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?